Prawne warunki zatrudnienia i bezrobocia uchodźców
Cudzoziemiec przebywający w Polsce może wykonywać pracę na jej terenie, jeśli posiada on zezwolenie na pracę nadane mu przez wojewodę. Z tego obowiązku zwolnieni są ci cudzoziemcy, którzy:
- posiadają status uchodźcy nadany im przez Rzeczpospolitą Polską,
- mają zgodę na pobyt w Polsce,
- korzystają z ochrony czasowej w naszym kraju,
- ubiegają się o nadanie tytułu uchodźcy.
Cudzoziemcy posiadający status uchodźcy podlegają tym samym regulacjom prawnym oraz mają prawo nawiązać ten sam stosunek pracy co obywatele polscy (na podstawie umowy o pracę bądź umów cywilno-prawnych). O ile przepisy nie mówią o posiadaniu obywatelstwa polskiego (np. na stanowisku sędziego, prokuratora czy też pracownika firm ochroniarskich) mogą podjąć pracę na dowolnym stanowisku. Oprócz tego punktu mają oni zagwarantowaną wolność wyboru i wykonywania zawodu (zasada wolności pracy).
Osoby posiadające status uchodźcy, z ochroną uzupełniającą bądź zgodą na pobyt w Polsce, a także uprawnieni członkowie ich rodzin są na tej samej pozycji co obywatele polscy i prawo pracy traktuje ich na równi. Dlatego też zasady prawa pracy, mechanizmy ochrony pracy i pozostałe regulacje tego prawa (m.in. prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy czy minimalnego wynagrodzenia) dotyczą również cudzoziemców.
Kodeks pracy mówi o zakazie dyskryminacji w stosunkach pracy. Dotyczy to także zrównanych w prawach uchodźców. Mają oni prawo kwestionować nieprzyjęcie do pracy, jeśli dany pracodawca miał subiektywne ku temu przesłanki (np. pochodzenie kandydata lub status uchodźcy). Swoich praw oraz odszkodowań uchodźcy mogą dochodzić w sądach pracy. Brak obywatelstwa polskiego nie stanowi wystarczającego powodu do odmowy zatrudnienia. Wszystkie wyżej wymienione przepisy dotyczą wyłącznie umowy o pracę, a nie umów cywilno-prawnych (umowy zlecenia i umowy o dzieło).
Osoby posiadające status uchodźcy, z ochroną uzupełniającą bądź zgodą na pobyt w Polsce, a także uprawnieni członkowie ich rodzin zgodnie z ustawą o promocji zatrudnienia mogą zarejestrować się w urzędzie pracy jako bezrobotni, tak samo jak obywatele polscy. Mają oni takie same prawa i obowiązki (m.in. stawianie się w urzędzie w celu potwierdzenia gotowości do pracy). Z zasiłków dla bezrobotnych oraz innych świadczeń osób bezrobotnych (np. szkoleń, wykonywania prac interwencyjnych, ubezpieczenia zdrowotnego, prawa do uzyskania jednorazowych środków na rozpoczęcie działalności gospodarczej) mogą korzystać tylko cudzoziemcy posiadający w Polsce status uchodźcy, zgodę na pobyt, ochronę uzupełniającą lub czasową.
Ustawa z 14 grudnia 1994 roku mówiąca o zatrudnieniu, a także przeciwdziałaniu bezrobociu (DzU z 2001 r. nr 6, poz. 56 ze zm.) stanowi podstawowy akt prawny regulujący zagadnienia związane z zatrudnianiem cudzoziemców w Polsce.